| Metoda i źródło | Opis | Narzędzie wspierające | Zastosowanie | Zalety | Wady |
|---|---|---|---|---|---|
| HAZOP (Hazard and operability) study [1], [5] | Szczegółowa i systematyczna technika identyfikacji zagrożeń i problemów w działaniu całego systemu (przedsiębiorstwa, infrastruktury). | HAZOP Manager, HAZOP+ 6.0 | Szeroko stosowana w przemyśle chemicznym i naftowym. Znana od 1963 roku, kiedy została opracowana przez Imperial Chemical Industries Ltd dla przemysłu chemicznego. | Szeroko stosowana, jest systematyczna i kompleksowa oraz powinna identyfikować wszystkie niebezpieczne odchylenia od normy w ramach procesu; Stosowana do analizy zarówno w przypadku błędów technicznych, jak i błędów ludzkich. | Jest zoptymalizowany pod kątem zagrożeń procesów i w celu zastosowania do innego typu zagrożeń, wymaga modyfikacji; obszerną dokumentację (co może być trudne do przeglądu i audytu). |
Hazard and operability (HAZOP) study
HAZOP to systematyczny proces identyfikacji zagrożeń, który jest prowadzony przez grupę ekspertów w celu oceny, zbadania zakresu, w jakim system lub instalacja może odbiegać od zamierzonego projektu i stworzyć zagrożenia i problemy z działaniem [5]. Analiza odbywa się w formie cyklu spotkań, „burzy mózgów” z osobą prowadzącą, na podstawie zestawu wskazówek. Podejście HAZOP zostało opracowane przez ICI Ltd. (Imperial Chemical Industries, UK) w 1963 roku dla przemysłu chemicznego.
Celem metody obejmują [5]:
• Identyfikację wszystkich odchyleń od standardowego funkcjonowania systemu: ich przyczyn, zagrożeń, problemów z działaniem;
• Decyzję, czy wymagane są działania, w celu nadzoru i kontroli zagrożeń, problemów z działaniem;
• Identyfikację sposobów rozwiązania problemów;
• Identyfikację przypadków, w których decyzja nie może być podjęta natychmiast, oraz określenie, jakie informacje lub działania są wymagane;
• Zapewnienie, że podjęte działania są realizowane;
• Uświadomienie operatorom zagrożeń i problemów związanych z działaniem.
Metoda HAZOP została pierwotnie opracowana do użycia podczas fazy projektowania, ale może być również zastosowana do działających systemów. Może być stosowana na wszystkich etapach procesu oceny ryzyka. Wymagania metody odnośnie zasobów (czasu, specjalistycznej wiedzy, kosztów) są na średnim poziomie i może służyć do oceny rónież złożonych problemów, jednak wyniki obarczone są wysokm poziomem niepewności („uncertainty”) (tabela A.1 w [1]). Metoda opisywana przez standardy (np. IEC 61882 Hazard and Operability Studies (HAZOP Studies)), Application Guide; Section 5.3 “Guidelines for Hazard Evaluation Procedures” in [13]. Istnieją narzędzia komputerowe wspierające realizację analizy tą metodą, np. HAZOP Manager, HAZOP+6.0 (tabela z narzędziami wspierającymi).
Metoda posiada następujące zalety [1], [5]:
• Jest szeroko stosowana, a jej wady i zalety dobrze znane;
• Zapewnia środki do systematycznego i dokładnego badania systemu, procesu lub procedury;
• Proponuje rozwiązania i działania w zakresie postępowania z ryzykiem;
• Jest to systemowa i kompleksowa metoda, która powinna identyfikować wszystkie niebezpieczne odchylenia od normalnego działania procesu;
• Ma zastosowanie do szerokiej gamy systemów, procesów i procedur (nadaje się również do systemów wymagających interakcji kilku dziedzin lub organizacji);
• Umożliwia ocenę przyczyn i konsekwencji również w przypadku błędów ludzkich.
Główne ograniczenia metody HAZOP [1], [5]:
• Może być czasochłonna (przy złożonych problemach), a zatem kosztowna przy szczegółowej analizie;
• Wymaga wysokiego poziomu dokumentacji systemu/procesu, specyfikacji procedur w celu realizacji szczegółowej analizy;
• Wytwarza obszerną dokumentację;
• Jest zoptymalizowana pod kątem zagrożeń dla procesów, ale wymaga modyfikacji w celu uwzględnienia innych rodzajów zagrożeń;
• Jest silnie uzależniony od umiejętności lidera i wiedzy zespołu;
• Proces opiera się w znacznym stopniu na doświadczeniu projektantów, którym trudno być wystarczająco obiektywnymi by szukać problemów w swoich projektach;
• Analizuje system lub proces, stosując podejście element po elemencie i może pominąć zagrożenia związane z interakcjami między różnymi elementami.
